Đông trùng hạ thảo(ĐTHT) - Một vị thuốc quý hiếm: Vì sao chúng được coi như một trong những loại thần dược nổi tiếng khắp thế giới?.

Sách y học cổ truyền của Trung Quốc từ xa xưa đã coi ĐTHT là vị thuốc cải não hoàn đồng, hồi xuân sinh lực, có tác dụng 'Bổ phế ích can, bổ tinh điền tuỷ, chỉ huyết hoá đàm' , 'Bổ phế ích thận, hộ dưỡng tạng phủ', 'Tư âm tráng dương, khư bệnh kiện thân'; là loại thuốc 'Tư bổ dược thiện', có thể chữa được 'Bách hư bách tổn'. Là vị thuốc quý mà các vua chúa thời xưa tin dùng

Khoa học nghiên cứu:

   Mô tả

  Đông trùng hạ thảo là một dạng cộng sinh giữa một loài nấm túi có tên khoa học làCordyceps sinensis (Berk.) Sacc. với sâu non (ấu trùng) của một loài côn trùng thuộc chi  Hepialus. Thường gặp nhất là sâu non của loài Hepialus armoricanus. Ngoài ra còn 40 loài khác thuộc chi Hepialus cũng có thể bị Cordyceps sinensis ký sinh. Vào mùa đông nấm bắt đầu ký sinh vào sâu non và làm chết sâu non vì ăn hết chất dinh dưỡng của chúng. Mùa hè ấm áp nấm bắt đầu mọc ra khỏi sâu như một ngọn cỏ và vươn lên khỏi mặt đất. Đầu của ngọn nấm là một thể đệm (stroma) hình trụ thuôn nhọn. Chỉ phát hiện được ĐTHT vào mùa hè ở một số cao nguyên cao hơn mặt biển từ 3500 đến 5000m. Đó là các vùng Tây Tạng, Tứ Xuyên, Thanh Hi, Cam Túc, Vân Nam... 

  Thành phần

            Các phân tích hoá học cho thấy trong sinh khối (biomass) của Đông trùng hạ thảo có 17 acid amin khác nhau, có D-mannitol, có lipid, có nhiều nguyên tố vi lượng (Al, Si, K, Na...). Quan trọng hơn là trong sinh khối Đông trùng hạ thảo có nhiều chất hoạt động sinh học mà các nhà khoa học đang phát hiện dần dần ra nhờ các tiến bộ của ngành hoá học các hợp chất tự nhiên. Nhiều hoạt chất này có giá trị dược liệu thần kỳ. Trong đó phi kể đến  cordiceptic acid, cordycepin, adenosine, hydroxyethyl-adenosine. Đáng chú ý hơn c là nhóm hoạt chất HEAA ( Hydroxy-Ethyl-Adenosine- Analogs). Đông trùng hạ thảo còn có chứa nhiều loại vitamin (trong 100g Đông trùng hạ thảo có 0,12 g vitamin B12; 29,19 mg vitamin A;  116,03 mg vitamin C, ngoài ra còn có vitamin B2 (riboflavin), vitamin E, vitamin K...)

Chi nấm Cordyceps có tới 350 loài khác nhau, chỉ riêng ở Trung Quốc đã tìm thấy  60 loài. Tuy nhiên cho đến nay người ta mới chỉ nghiên cứu nhiều nhất được về 2 loài Cordyceps sinensis (Berk.) Sacc. và Cordyceps militaris (L. ex Fr.) Link. Loài thứ hai được gọi là Nhộng trùng thảo

 Công dụng

 Các nghiên cứu y học và dược học đã chứng minh được các tác dụng sau đây của Đông trùng hạ thảo:

 1-Chống lại tác dụng xấu của các tân dược đối với thận, thí dụ đối với độc tính của Cephalosporin A.

 2-Bảo vệ thận trong trường hợp gặp tổn thưng do thiếu máu.

 3-Chống lại sự suy thoái của thận, xúc tiến việc tái sinh và phục hồi các tế bào tiểu quản ở thận

 4-Làm hạ huyết áp ở người cao huyết áp

 5-Chống lại hiện tượng thiếu máu ở cơ tim

 6- Giữ ổn định nhịp đập của tim

 7-Tăng cường tính miễn dịch không đặc hiệu

 8- Điều tiết tính miễn dịch đặc hiệu

 9-Tăng cường năng lực thực bào của các tế bào miễn dịch

 10-Tăng cường tác dụng của nội tiết tố tuyến thượng thận và làm trương nở các nhánh khí quản.

 11-Tăng cường dịch tiết trong khí quản và trừ đờm

 12-Làm chậm quá trình lão hoá của cơ thể

 13- Hạn chế bệnh tật của tuổi già

 14-Nâng cao năng lực chống ung thư của cơ thể

 15- Chống lại tình trạng thiếu oxygen của cơ thể

 16- Tăng cường tác dụng lưu thông máu trong cơ thể

 17- hạn chế tác hại của tia gamma đối với cơ thể

 18- Tăng cường tác dụng an thần, trấn tĩnh thần kinh

 19-Tăng cường việc điều tiết nồng độ đường trong máu

 20-Làm giảm cholesterol trong máu và chống xơ vữa động mạch.

 21-Xúc tiến  tác dụng của các nội tiết tố (hormone).

 22- Tăng cường chức năng tiêu hoá và hấp thu các chất dinh dưỡng 

 23- Ức chế vi sinh vật có hại, kể cả vi khuẩn lao

 23- Ức chế vi sinh vật có hại, kể cả vi khuẩn lao

 24- Kháng viêm và tiêu viêm

 25- Có tác dụng cường dương và chống liệt dương

         Đối với hệ thống miễn dịch

Những nghiên cứu thực nghiệm đã chứng minh Đông trùng hạ thảo có khả năng tăng cường hoạt động miễn dịch tế bào cũng như miễn dịch dịch thể. Cụ thể là có tác dụng nâng cao hoạt tính của đại thực bào và tế bào NK, điều tiết phản ứng đáp của tế bào lympho B, tăng cường một cách có chọn lọc hoạt tính của tế bào T ức chế, làm tăng nồng độ các kháng thể IgG, IgM trong huyết thanh. Mặt khác, Đông trùng hạ thảo còn là một vị thuốc ức chế miễn dịch có tác dụng chống sự bào loại tổ chức cấy ghép khá tốt. 

Đối với hệ thống tuần hoàn tim, não

        Đông trùng hạ thảo có tác dụng làm giãn những mạch máu, làm tăng lưu lượng tuần hoàn não và tim thông qua cơ chế hưng phấn thực thể M ở cơ trơn thành mạch. Mặt khác, Đông trùng hạ thảo còn có khả năng điều chỉnh lipit máu, làm giảm cholesterol và lipoprotein, hạn chế quá trình tiến triển của tình trạng xơ vữa động mạch. 

Đối với hệ hô hấp

        Đông trùng hạ thảo có tác dụng bình xuyễn, trừ đàm và phòng chống khí phế thũng. Điều này làm sáng tỏ quan điểm của cổ nhân cho rằng, Đông trùng hạ thảo có khả năng "bảo phế, ích thận" và "dĩ lao khái". 

Đối với hệ thống nội tiết

            Trên động vật thực nghiệm Đông trùng hạ thảo có tác dụng làm tăng trọng lượng tuyến vỏ thượng thận và tăng tổng hợp các hormon tuyến này, đồng thời cũng có tác dụng tương tự như hormon nam tính và làm tăng trọng lượng của tinh hoàn cũng như các cơ quan sinh dục phụ trên động vật thực nghiệm. Ngoài ra, Đông trùng hạ thảo còn có tác dụng chống ung thư, chống viêm nhiễm, chống quá trình lão hóa và trấn tĩnh chống co giật.

Trên lâm sàng, các nhà y học cổ truyền trong và ngoài nước, đã nghiên cứu dùng Đông trùng hạ thảo điều trị thành công khá nhiều chứng bệnh như rối loạn lipit máu, viêm phếquản mãn và hen phế quản, viêm thận mãn tính và suy thận, rối loạn nhịp tim, cao huyết áp, viêm mũi dị ứng, viêm gan B mạn tính, ung thư phổi (có tác dụng hỗ trợ) và thiểu năng sinh dục. Viện nghiên cứu nội tiết Thượng Hải (Trung Quốc) cũng đã dùng Đông trùng hạ thảo điều trị cho các bệnh nhân bị liệt dương đạt kết quả khá tốt.

Như vậy, có thể thấy Đông trùng hạ thảo quả thực là một trong những vị thuốc đông y có khả năng cải thiện đời sống tình dục trực tiếp hoặc gián tiếp thông qua tác dụng nâng đỡ bồi bổ cơ thể. Điều này đã được y học cổ truyền biết đến từ rất sớm. Theo các cuốn sách cổ, Đông trùng hạ thảo có vị ngọt, tính ấm vào hai kinh thận và phế, có công năng dưỡng phế, bổ thận, ích tinh được dùng để trị phế hư khái xuyễn, thận suy dương nuy (liệt dương), di tinh, lưng đau gối mỏi. Khó có thể kể hết các phương thuốc đông y có sử dụng Đông trùng hạ thảo, nhưng để cải thiện và phòng chống các bệnh rối loạn tình sự

 Cách dùng

-  Trà trùng thảo nhân sâm: Đông trùng hạ thảo 5g, nhân sâm 3-5g, cho vào bình kín hãm với nước sôi trong 10 phút, uống thay nước trà trong 10 ngày. 

 Công dụng: ích khí tráng dương, dùng cho người liệt dương, di tinh. 

-  Canh đông trùng hùng áp: Đông trùng hạ thảo 10g, vịt đực 1 con, gừng tươi, hạt tiêu, gia vị vừa đủ. Vịt làm thịt rồi bỏ Đông trùng hạ thảo vào trong bụng, hầm nhừ, cho gia vị, ăn thịt, uống nước, mỗi tuần một lần.

Công dụng: Bổ hư, trợ dương dùng cho người bị liệt dương, suy giảm ham muốn tình dục.

-  Canh đông trùng thai bàn: Đông trùng hạ thảo 10-18g, nhau thai tươi nửa cái, hầm nhừ rồi cho thêm gia vị ăn mỗi tuần một lần. 

 Công dụng: Bổ phế thận, ích nguyên khí dùng cho người bị suy nhược, mộng di hoạt tinh, liệt dương, xuất tinh sớm.